Rok 1514 - pierwszy rozbiór Polski

Norman Davies 'Serce Europy'. Aneks. Londyn 1995

'W maju 1500 roku moskiewska armia pomaszerowała na zachód i w pewnym sensie nigdy już marszu tego nie zaprzestała.(...) Była to zaiste wojna światów, starcie Wschodu z Zachodem' s. 265

N.I Kostomarow .'Historia Rosji i życie jej wielkich postaci' (tekst w pisowni oryginalnej wasyl.rtf , czytany przez WordPad > wasyl.zip) źródło: www.magister.msk.ru

cytat: ' Książę Moskwy liczył na zwycięstwo w wojnie, głównie stąd, że za pośrednictwem Michaiła Glińskiego wszedł w układy z Maksimilianem ( Maksymilian I Habsburg) , który spodziewał się zająć ziemie węgierskie po śmierci Władysława, brata Zygmunta. Nie doczekawszy formalnej umowy z imperatorem, Wasyl III zaczął wojnę i głównie dążył do zajęcia Smoleńska. W ciągu roku 1513 dwukrotnie podchodził pod Smoleńsk, lecz bezskutecznie.

W lutym 1514 roku wysłannik imperatora ( Snicer Pamier - brzmienie rosyjskie ) zawarł w Moskwie umowę, w której odstąpiono dworowi austriackiemu ruskie włości, poprzednio należące do Krzyżaków, od czasów Kazimierza należące do Polski , a Moskwie - Kijów i inne ruskie grody. To była pierwsza w historia umowa o rozdziale polskich ziem pomiędzy jej sąsiadami, zapowiedź tego, czym miał zakończyć się los Polski w przyszłości. (priedwiestnik tawo, cziem dołżna była rieszitsja sudba Polszy – rosyj.)

W związku z przyjaznymi powiązaniami księstwa moskiewskiego wynikła umowa, zawarta ze związkiem hanzeatyckim, odnawiająca stosunki handlowe. W lipcu tego roku Wasyl III ponownie obległ Smoleńsk (tym razem skutecznie - moja uwaga). > koniec cytatu

Rosyjski historyk Kijów nazywa 'ruskim' lecz był on wówczas litewski. Maksymilian i Wasyl 'obdarowali się' wzajemnie polskimi ziemiami. W polskim pismiennictwie tamta umowa nazywana jest 'przymierzem' przeciwko Polsce (np. Karol Olejnik Historia Polski t.2 s.48 wyd.Fenix ), co nie oddaje istoty rzeczy.

Ocena wydarzeń

Prawdziwe jest stwierdzenie, że książęta moskiewscy pomaszerowali na wschód i prawdziwe jest stwierdzenie, że w tym marszu kroczył wraz z nimi Maksymilian, który pragnąc za wszelką cenę zdobyczy terytorialnych, posunął się do zdrady ideałów własnej kultury, a był człowiekiem wykształconym. Nie było to więc starcie Wschodu z Zachodem, ale było to wkroczenie Wschodu wskutek zdrady Maksymiliana.

Rację ma rosyjski historyk kwalifikujący podpisaną umowę jako akt rozpoczynający rozbiory Polski. Był to pierwszy rozbiór Polski, który dokonał się wprawdzie tylko na papierze, ale został postanowiony i zaistniał jako akt woli. Kupczenie Polską stało się faktem. Równowaga kulturowa i mentalna pomiędzy Polską a Europą została zachwiana. Wasyl III wskutek zawarcia tej umowy uzyskał kontakty handlowe z miastami niemieckimi.

Było to ożywienie współdziałania Wasyla (Wschodu) z Zachodem kosztem Polski.

Wasyl wzrósł w siłę, zdobył Smoleńsk i powiększył lokalnie swoje wpływy.

Zygmunt I wskutek poniesionych strat zdecydował się na korzystne dla Habsburgów zapisy w traktacie wiedeńskim 1515, w sprawie Węgier ze stratą dla Polski.

Polska i Litwa wyszły z tych zdarzeń osłabione.

Ocena skutków

Platonow pisze ( S.F.Płatonow Historia Rosji Czasy wielkiego kniazia Iwana III ) : ' I tak u początku XVI wieku starli się swoi przeciw swoim; książęta, dążąc do pełnej wladzy i bojarzy, którzy stali się zamkniętą arystokracją pilnującą starannie stopni hierarchii swgo pochodzenia. (...) Sprzeciw bojarów był istotny pomimo nierównych sił. Cierpienia bojarów zaczęły się za Iwana III, wzmogły się za Wasyla III. Za obydwóch miały miejsce egzekucje bojarów. Z niezwykłą siłą rozegrała się ta nierówna walka za Iwana Groźnego, kiedy zginęła ponad połowa bojarów.'

Wtedy się zadecydował na 500 lat proces zniszczenia wolności i w jego miejsce pochód okrucieństwa i jedynowładztwa. Ten punkt w historii był zawsze zagadkowy. Z jednej strony nadzwyczajne okrucieństwo Iwana Groźnego, który zniszczył wolność na Rusi z drugiej strony zagadkowy upadek Polski, który jest zauważalny w w XVI w. Tu trzeba dodać, że do upadku Polski przyczyniło się jeszcze papiestwo.

Ten tajemniczy rozwój wydarzeń nie byłby jednak mozliwy bez zdrady Maksymiliana, który dał silne wsparcie Wasylowi III ( to przypomina niedawne handle z Saddamem ) . Jest to przestroga, że łobuzowi nie daje się wsparcia, a wręcz przeciwnie, trzeba mu stawiać wymagania.

O Maksymilianie czytamy ( Encyklopedia Gutenberga ): 'zręczny, ambitny, niezmiernie rzutki i ruchliwy'. Rzutki czyimś kosztem, można z przekąsem powiedzieć 'zaradny', co jest stosowne dla nazwania czynów korupcyjnych, rozrywających związki.

Świadomość tych wydarzeń jest przestrogą, choć poniewczasie dla wszystkich 'zaradnych', którzy nie myślą o całości wspólnoty i chcą wytargować coś: 'zręcznie, ambitnie, rzutko i ruchliwie'. Cena zdrady Maksymiliana jest zaskakująco wielka.